Verlies en rouwen zijn een universeel gebeuren: ze maken deel uit van ons leven als stervelingen. Hoewel het rouwen ontzettend zwaar kan zijn, kan de troost van anderen het rouwproces verlichten. Zo voelt samen rouwen voor velen verbindend aan, en wordt er troost gevonden in het delen van het verlies. De liefde die je hebt voor de persoon, die nu niet meer tot (fysieke) uiting kan komen, geeft je misschien zelfs inspiratie om verder met de rouw aan de slag te gaan. Dat was het geval voor Charlotte Verrecas, die zelf nog niet zo lang geleden met een verschrikkelijk verlies geconfronteerd werd. Haar persoonlijke rouwproces bracht haar op het idee om een webshop met troostcadeautjes op te starten. Nu wordt hier een vervolg aan gebreid in de vorm van de nieuwe koffiebar ‘Troostbaar’: een safe space waar iedereen welkom is voor een babbel en een knuffel, met een koffie (of een ander drankje) in de hand. “Mijn grote missie is om mensen bewust te maken van de kracht van troost. Ik wil anderen inspireren om te durven troosten.”
Knuffelkaartjes
Vier jaar geleden, tijdens de covidperiode, verloor Charlotte haar jongere broer Sander aan een hersentumor. “Er mochten maar 100 mensen op zijn afscheid zijn, wat op zich redelijk veel was. Maar dat was een jonge kerel van 35 jaar, en wij hebben een supergrote familie, dus we moesten zoeken wie er kon komen en wie niet. Dan hebben we het jaar erop, in juni, met de familie beslist om een vzw op te starten, ‘TeamSander.’ Aangezien wandelen wel mocht, hebben we toen een wandeltocht gedaan van 70 km, met als eindpunt Knokke-Heist. De bedoeling was dan eigenlijk dat elke deelnemer geld ophaalde als sponsoring. We hebben uiteindelijk 25 000 euro opgehaald voor ‘De Vlinder’, de palliatieve dienst in Brugge waar hij gestorven is.” Aangezien Charlotte al vaak beroep had moeten doen op mensen, wou ze niet nogmaals om geld vragen. “Daarom had ik zoiets van: ik ga iets maken en verkopen. Toen heb ik kaartjes gemaakt: dat waren tekeningen van foto’s van op zijn afscheid. Tijdens corona mocht er niet geknuffeld worden, maar het was onmogelijk om niet te knuffelen. Dat zijn 5 of 6 knuffelkaartjes, waarop je echt verdriet en echte knuffels ziet. Ik heb er toen superveel van verkocht, en veel mooie reacties op gekregen: dat de kaartjes mensen echt hebben geraakt.”
Herkenning en erkenning
Hierna is ze zich beginnen interesseren in troost, wat uitmondde in vele gesprekken bij haar thuis. Hoewel Charlotte wel wist wat troost voor haar betekende, was ze ook geïnteresseerd in wat het voor iemand anders kan betekenen. “De troostgesprekken waren niet alleen voor mensen die iemand verloren hadden, maar ook voor mensen die bijvoorbeeld in een burn-out hadden gezeten. Kortom, alle redenen waarom je troost zou kunnen nodig hebben. Wat ik hieruit gehaald heb, is dat er heel veel mensen zijn die, als ze iets erg hebben meegemaakt, het gevoel hebben dat andere mensen hen uit de weg gaan en ontwijken. Er zijn wel heel veel mensen die willen troosten, of die willen helpen, maar die bang zijn om het verkeerde te zeggen (of te doen) en dan vervolgens niets doen. Als ik dan vroeg aan mensen welk gevoel ze kregen bij het feit dat anderen hen uit de weg gingen, was dat vooral dat ze zich nog eenzamer voelden. Mensen doen eigenlijk voor goed, omdat ze denken dat ze de ander zullen kwetsen door erover te beginnen, maar net door er niet over te praten wordt het allemaal eigenlijk een beetje erger."
Durven troosten is hier volgens Charlotte de boodschap. “Durven is daarin heel belangrijk, omdat het zo belangrijk is om iets te geven aan iemand of om een klein berichtje te sturen. Dat kan voor de persoon een kleine opening zijn om toch hulp te durven vragen. Toen mijn broer gestorven is bijvoorbeeld, stond een vriendin uit Brussel opeens voor de deur met een hele stapel pannenkoeken die ze bij haar mama had gemaakt.
Ze zei toen: ‘Kijk, ik ga niet blijven, ik wou dit gewoon eventjes komen brengen.’ Da’s ook al goed, je hebt niet altijd nood om met iemand te babbelen dus da’s heel fijn dat iemand zonder de verwachting van een gesprek komt. Dat heeft mij veel deugd gedaan, maar dat zorgde er voor mij ook voor dat er een kleine opening was om naar haar te bellen, als ik mij bijvoorbeeld heel verdrietig voelde. Dus ik denk dat je even de ongemakkelijkheid van je weg moet duwen, en toch moet gaan praten. Desnoods zeg je: ‘Amai ik weet echt even niet wat ik moet zeggen, ik vind het zo erg voor jou.’ En dat is genoeg, voor de rest moet je eigenlijk gewoon luisteren. Of zelfs gewoon zeggen: 'Kijk, ik kom bij jou zitten, maar je hoeft niets te zeggen als je dat niet wil’. Dat kan eventjes awkward zijn in het begin, maar het is eigenlijk nog veel moeilijker voor die persoon als er niemand komt.”
De troostgesprekken deden haar ook beseffen dat mensen die rouwen vooral nood hebben aan herkenning én erkenning van hun verlies en verdriet. “De erkenning dat jouw pijn en verdriet bestaan. Maar herkenning is ook gewoon supertroostend: dat je niet alleen bent, dat nog mensen hetzelfde meemaken. Da’s één van de dingen die ik echt heb geleerd, als iemand verdrietig is. Als mijn kinderen verdrietig zijn, bijvoorbeeld als mijn dochter gevallen is, heb ik echt geleerd dat je niet moet zeggen dat het ‘goed is, shhh.’ Dat je gewoon even moet luisteren naar wat er is. En da’s niet makkelijk, luisteren zonder direct te zeggen dat ‘je misschien eens dit of dat moet proberen.’ Soms hebben mensen er gewoon nood aan dat je eens luistert. Je hoeft daarom niet al hun verdriet op je te nemen, maar gewoon van ‘amai, dat moet echt heel erg zijn voor jou. Wat er nu gebeurd is, is echt niet chic.’”
Droom
Charlotte haalde niet alleen troost uit attenties van haar omgeving, maar ook uit haar creativiteit. “Ik merkte dat, als ik bijvoorbeeld in de zetel zat, ik heel snel in mijn hoofd kroop. Dan begon ik te panikeren, omdat ik een grote familie heb en nog veel mensen ga verliezen. Ik weet nu hoeveel pijn het doet om iemand te verliezen. Ik ben ook een hele tijd naar een psycholoog geweest, en zij zei dan dat het normaal is om te panikeren, maar dat je op zo’n moment uit je hoofd moet komen. Ik merk als ik bijvoorbeeld kaarsen aan het maken ben, dat ik moet opletten met wat ik doe, wat ervoor zorgt dat mijn hoofd met iets anders bezig is. Als ik niet oplet, dan valt er een mal om en ligt er bijvoorbeeld overal kaarsenvet. Je moet goed opletten met wat je doet, waardoor er terug ruimte is in jouw hoofd en het piekeren voorbijgaat. Voor mij is dat superbelangrijk, en ik denk dat heel wat mensen daar deugd van zouden hebben. Natuurlijk is niet iedereen creatief bezig, maar het kan ook op een andere manier. Bijvoorbeeld als je gaat wandelen is dat hetzelfde, dan zie je opeens een blad dat naar beneden dwarrelt. Je let de hele tijd op dingen, waardoor je opeens uit jouw hoofd geraakt.”
Na de troostgesprekken begon Charlotte een webshop vol troostcadeau’s, die de toepasselijke naam ‘Pakje Troost’ kreeg. “Mijn eigen kaarsen verkopen het best: een knuffelkaars en een troostkaars. Dan kwam mijn 5-jarenplan: ik wou graag zo’n bar starten. Ergens in februari van dit jaar heb ik gedroomd dat ik dat ging doen. In mijn droom heette het ook de Troostbaar. Eenmaal het echt in mijn hoofd zit, kan ik niet meer op andere ideeën komen. Vervolgens ben ik beginnen rondkijken en ben ik per toeval op het pand in de Langestraat gekomen. Dit stond nog niet online te huur, en ik heb heel veel geluk gehad dat ik het heb kunnen krijgen.”
Kaarsenatelier
In de koffiebar zal er niet enkel koffie worden gedronken. Charlotte zal er elke ochten kaarsen maken, gezien de webshop ook blijft bestaan, en klanten zullen dat maandelijk ook kunnen doen. “Er zullen workshops en informatie- en inspiratieavonden op maandelijkse basis worden gegeven. De workshops zullen wel uit max. 10 personen bestaan, en iedereen maakt elk twee kaarsen. Eén kaars voor zichzelf en één om te geven aan iemand die het moeilijk heeft. In het midden zal ook een pot met vragen staan, waar af en toe een vraag uit getrokken zal worden. Bijvoorbeeld: ‘Wat is de naam van de persoon die jij momenteel heel hard mist?’ Ik heb de workshops al een paar keer gegeven, en die zijn supermooi omdat het zo intiem is wat je met elkaar deelt, maar ook omdat die herkenning en erkenning er zijn. De workshop duurt 3 uur: aan het begin zijn dat allemaal mensen die elkaar niet kennen en dan gaan ze weg, en geeft iedereen een knuffel aan elkaar. Iedereen weet dat we allemaal door dezelfde soort verlies zijn gegaan, dus die herkenning en erkenning betekenen gewoon heel veel".
Al wie in de Troostbaar langskomt, zal ongetwijfeld niet naast de hoek vol stenen kunnen kijken. “Ik heb achter de bar een doosje met stiften liggen en mensen mogen, als ze dat wensen, een steen uitkiezen uit de patio en dan de naam van de persoon of een tekening op de steen zetten en deze vervolgens terugleggen. Nu liggen er al heel wat namen, maar het zou tof zijn als het nog voller geraakt. Het is echt enorm ontroerend om al die namen te zien, als je weet dat het personen zijn die gemist worden. Ook voor de persoon die de naam opschrijft, is dat iets wat heel troostend kan zijn. Als iemand gestorven is, hoor je de naam ook minder en minder. Mensen durven de naam ook niet altijd uitspreken, omdat ze denken dat ze de persoon verdrietiger zullen maken. Er zijn ook mensen die dat liever niet hebben, hé. Maar wat ik al van heel veel mensen heb gehoord, is dat ze net graag hebben dat je begint over die persoon en hun naam uitspreekt, want dan is hij nog niet vergeten.”
De tranen de vrije loop laten
Eén van haar doelstellingen is dat er een mooie synergie is tussen de koffiebar en de winkel. “Dat mensen in de koffiebar binnenkomen om een koffietje te drinken en dat ze zien dat we dingen verkopen. Dat ze door die dingen te zien moeten denken aan iemand, erover beginnen te praten en het op die manier bespreekbaarder wordt. Want, ook al is er al heel veel veranderd de afgelopen jaren, er blijft toch een taboe rond bestaan.
Sommigen praten gewoon echt niet graag over verdriet, terwijl dat niet altijd superzwaar moet zijn. Maar ik denk dat verbinding heel belangrijk is daarvoor.” Ook wil ze een ruimte bieden voor tranen. “Ik zou het heel fijn vinden als mensen hier durven wenen. Niet dat ik graag heb dat mensen wenen, maar dat ze zich duidelijk veilig genoeg voelen om dat hier te durven wanneer ze met elkaar babbelen. Er is hier al geweend, maar dat waren dan vooral vriendinnen. Maar dat het dus ook om mensen gaat die ik niet ken. Het is daarnaast ook belangrijk dat ik ervan kan leven. De job die ik 15 jaar heb uitgeoefend, heb ik hiervoor opgegeven. Het is allemaal met heel idyllische gedachten, maar het moet natuurlijk ook werken. Als zou blijken dat de verdienmodellen die ik in mijn hoofd heb zouden draaien, en ik er geld mee kan verdienen en als er verbinding is tussen mensen, dan is dat zoals ik het wil.”
En wat staat er nu allemaal op het menu?
“We bieden een vijftal koffies aan, meer bepaald de Dees koffie van Wilco. Er staan ook lekkere theetjes van Coeur Tisane op het menu, die ook in de webshop verkocht worden. Veerle (van Coeur Tisane, red.) maakt de mengeling zelf: één van de theetjes had ze gemaakt voor mijn veertigste verjaardag. Ik had aan alle mensen die ik op mijn verjaardagsbrunch had uitgenodigd, gevraagd om een wens voor mij door te sturen naar Veerle, die op basis van al die wensen een theemengeling heeft gemaakt. Alle kruiden hebben ook verschillende medicinale effecten. Er is bijvoorbeeld een thee met de naam ‘Als het wachten te lang duurt’ of ‘Als je het vertrouwen mist.’ Er zitten kruiden in die helpen met jouw zelfvertrouwen bijvoorbeeld. Alle theemengelingen zijn gemaakt met een bepaalde intentie. Ik heb de mengelingen uitgekozen die het beste passen bij mijn concept.”
“Verder heb ik ook limonades uitgekozen van Lemonaid, omdat dit eerlijke limonade is. De opbrengsten gaan ook naar goede doelen. Ik heb wel gewoon Coca-Cola, omdat ik andere cola’s echt niet lekker vind. Voor de rest heb ik bij alles geprobeerd om niet de typische drankjes te kiezen. Naar eten toe is er elke dag soep en brood. Dit wordt door mijn schoonmoeder gemaakt, dus dat is soep van moemoe. Er is ook nog taart van Zoets, ik probeer altijd twee verschillende taarten te doen. En er zijn ijsjes van Gelato Queen in Oostkamp.” Voor ieder wat wils dus!
Kleine attenties
Of Charlotte als laatste nog iets wil delen waar ze zelf veel troost uit heeft gehaald? Zeker en vast. “Ik heb veel troost gehaald uit boeken, vooral uit de boeken van Uus Knops. Zij is psychiater en werkt vooral rond rouw, en heeft een heleboel heel mooie boeken. Ook het boek ‘Wil je met me rouwen?’ van Goedele Sannen, die haar man onverwachts verloor, heeft me heel hard geraakt. Haar rouw en haar boosheid waren heel rauw. De herkenning vond ik erin terug. Uiteraard waren er nog heel veel andere dingen zoals de pannenkoeken, de vriendin met ovenschotel, veel berichtjes en veel kaartjes in de bus. Een vriendin uit Londen die bloemen heeft laten brengen. Alle kleine attenties die tonen dat ze weten dat ik verdriet heb en dat ze me graag een knuffel zouden geven. Dat is voor mij ontzettend troostend, dat ik weet dat ze er zijn en dat ik niet alleen ben.”
Tekst: Alexia Bruijlants. Foto's: Jordy Martelé.
Uit BLVRD Magazine editie #42.
