Yasmine is 25 jaar en heeft haar eigen praktijk, MIS-T, waar ze mantelzorgers en mensen in rouw begeleidt. Ze is zelf ook jonge mantelzorger voor haar mama die aan MS lijdt.
De term ‘mantelzorger’ wordt doorgaans gelinkt aan de personen die zorgen voor iemand met dementie. In realiteit valt er veel meer onder die term. Het is iemand die zorgt voor een persoon die dicht bij hen staat. Ze doen dit onbetaald. Rond jonge mantelzorgers heerst er nog steeds een groot taboe, waardoor veel jongeren het niet eens beseffen dat ze die rol op zich nemen. Met haar verhaal wil Yasmine dat taboe doorbreken.
Welke taken nemen mantelzorgers zoal op zich?
Je kan mantelzorger zijn voor iemand met een ziekte of een beperking, maar evengoed voor psychisch kwetsbare personen of mensen die aan een verslaving lijden. De taken zijn afhankelijk van situatie tot situatie, en zijn ruimer dan enkel de fysieke zorg. Zorgverleners nemen evengoed de huishoudelijke of administratieve taken op zich.
Op welke manier ben jij dan mantelzorger voor je mama?
Ook dat varieert elk moment. Vroeger was dat vooral helpen met dagdagelijkse taken. Recent is mijn mama echter geopereerd aan haar heup. Dat is niet zo goed verlopen en komt er dus ook nog eens bij, boven op de ziekte. De zorg is dus veel intensiever op dit moment. Ik moet veel chauffeur zijn en met haar naar het ziekenhuis gaan, maar ook haar huishouden en administratie moet gebeuren. Ik moet er altijd bij zijn.
Moet je die zorg dan alleen dragen, of krijg je nog hulp daarbij?
Ik sta er eigenlijk alleen voor. Ik heb geen broers, zussen, tantes of nonkels. Mijn oma is nu ook alleen gevallen, dus de zorg voor haar komt er ook een beetje bij kijken. Voor mantelzorgers is het eigenlijk wel belangrijk dat er op een manier nog hulp in de omgeving te vinden is. Dat is echter niet zo gemakkelijk.
Je bent zelf nog jong. Op welke manier heeft de zorg een impact gehad op je sociaal leven en je studies?
Toen ik vijf was gingen mijn ouders uit elkaar. Technisch gezien ben ik dus al sinds dan mantelzorger, al kun je op die leeftijd nog niet de taken uitvoeren die ik nu doe. Dat groeide geleidelijk aan. In het middelbaar zat ik zes jaar op school in Brugge. In de les blijf je er ook wel mee bezig. Je vraagt je af of alles goed gaat. Je maakt je zorgen dat er iets zal gebeuren en dat er opeens een opvoeder slecht nieuws komt melden. Dat is gelukkig niet gebeurd, maar de zorgen zitten wel constant in je hoofd.
Tijdens mijn studentenleven in Gent kon ik ook niet altijd mee uitgaan of meedoen met mijn studiegenoten.
In de middelbare school werd het niet echt besproken. Ze wisten het wel, maar ik denk dat ze er nooit bewust bij stilstonden. In mijn hogere studies – ik studeerde Sociaal Werk – hebben ze mij er pas van bewust gemaakt dat ik een mantelzorger ben en veel meer moet doen dan anderen. Ik denk dat mijn studiekeuze trouwens bewust of onbewust gestuurd is door het feit dat ik al die jaren al voor mijn mama moest zorgen.
Je deelt je verhaal ook om jongeren ervan bewust te maken dat ze misschien ook mantelzorger zijn.
Mijn doel is echt om het taboe te doorbreken. Ik heb dat zelf nodig gehad indertijd, zeker in het middelbaar. Mijn frank ging dan misschien vroeger gevallen zijn. Als je de cijfers van de Vlaamse overheid ziet besef je dat er veel jonge mantelzorgers zijn. Ze moeten ergens zitten, maar momenteel zitten die zo onder de radar.
Komt dat ook door de mentaliteit in de samenleving?
Ja, het “automatisme” speelt vaak mee. Je zus heeft bijvoorbeeld een beperking, dus jij moet veel verantwoordelijkheid nemen. Dat gebeurt onbewust of omdat het moet van de ouders. Omdat het zo’n dichte familie is wordt het dus nog te veel als automatisme gezien.
Ook de cultuur waarin je opgroeit speelt voor een groot deel mee. Ik heb een cliënt met een andere achtergrond gehad. Niemand mocht weten dat ze bij mij in begeleiding kwam. In de cultuur waaruit zij kwam was het vanzelfsprekend dat je voor de ouders zorgt. Als ze dat niet deed werd ze buiten die cultuur gezet.
Stel dat jongeren nu doorhebben dat ze effectief mantelzorger zijn, waar kunnen ze dan terecht?
Veel specifieke organisaties voor jonge mantelzorgers zijn er niet meteen. In Gent heb je wel de organisatie Zo Jong. Zij organiseren workshops en activiteiten over heel Vlaanderen. Die zijn ook vaak gratis. Daarnaast werken zij ook samen met andere praktijken en professionals die met jonge mantelzorgers in aanraking komen, zoals mijn praktijk. Veel andere organisaties zijn er nog niet in ons land. Daar staan ze in Nederland veel verder mee. De verenigingen van mantelzorgers bij ons richten zich meer op de oudere bevolking.
Ik hoop dat er op de middelbare scholen meer ondersteuning komt dan ik vroeger had. Er zijn nu al lespakketten vanuit de overheid ontwikkeld, maar het staat allemaal nog in zijn startschoenen.
Stel dat er nu een jonge mantelzorger naar jou komt, welke specifieke tips geef je die dan? Wat kunnen ze doen?
Het is al een goede eerste stap als ze het beseffen. De voornaamste tip die ik wil geven is dat ze echt hulp proberen zoeken. Dat kan bij vrienden zijn, maar evengoed via professionelen. Vind iemand die buiten de zorgbehoevende persoon staat en durf die te zeggen wat je voelt.
Als je over de negatieve aspecten van de zorg praat komt er vaak een schuldgevoel bij kijken. Bij mij was dat ook zo. Ik voelde mij schuldig omdat het wel nog steeds mijn mama is.
Probeer ook je eigen leven te nemen en vind de balans. Je hoeft je leven niet op te geven omdat je voor een ouder, broer of zus moet zorgen. Dat is totaal niet makkelijk, dus ook daarom kan professionele hulp of een goede vriend heel veel doen.
Los van het mentale is er ook het financiële plaatje dat meespeelt. Je gaf zelf ook al aan dat er op dat vlak niet echt veel ondersteuning is.
Nee, er zijn wel premies maar die hangen af van je stad of gemeente. (In Brugge bedraagt de standaard mantelzorgpremie 20 euro per maand). Het is niet veel, maar ik raad wel aan om deze te benutten als je er recht op hebt. Voor de rest heb je daar geen hulp in.
Je deelt je verhaal ook zelf via social media en je website. Merk je daar een impact van?
Ik ben nu twee jaar bezig en ik merk wel dat het groeit. Vorig jaar ben ik in het nieuws geweest met mijn verhaal. Zo is dat wel wat beginnen rollen. Er zijn ook enkele weekbladen die het nu oppikken. Van de journalisten hoor ik wel dat ze bijna niemand vinden, wat het voor hen moeilijk maakt. Ik vind dat jammer. Ik voel dat het leeft en de getuigenissen zijn nodig om het taboe te doorbreken.
De pers is één ding, maar veel jongeren zijn vooral via sociale media te bereiken. Vinden zij daar ook snel de weg naar jou?
Dat is soms echt nog een moeilijke. Ze moeten eerst al de klik maken dat zij echt mantelzorger zijn. Als je het niet beseft ga je ook niet op zoek naar verhalen. Ik zoek andere terminologie, zoals ‘zorgdrager’ of ‘zorggever’, om dat besef meer te laten indalen.
Filmpjes met getuigenissen of dagdagelijkse taken zouden wel meer helpen om jongeren bewust te maken. Dat vraagt natuurlijk ook weer tijd om in elkaar te steken.
Het is ook niet dat er geen enkele jongere bereikt wordt. Ze sturen dan een berichtje, maar gaan ook niet meteen hun hele verhaal doen. Dat gaat makkelijker als ze op gesprek komen in de praktijk.
Heb je een persoonlijke boodschap die je graag zou delen met jonge mantelzorgers?
Je bent het waard om voor jezelf te kiezen. De balans houden is volgens mij de grootste ‘struggle’ als jonge mantelzorger, zeker wanneer je aan het puberen bent. Dan zit je sowieso al in een gevecht met je ouders. Mantelzorgers slaan die ‘puberperiode’ vaak over omdat ze meer met de zorg bezig zijn. Je mag ook eens een stommiteit doen en momenten zoeken waarop je niet verantwoordelijk bent. Die puberteit komt er ooit, maar anders komt die gewoon veel later. Gun het jezelf. Je mag jong zijn!
Onze laatste vraag voor jou: wat is jouw droom naar de toekomst?
Dat is een moeilijke… Mijn droom is vooral om in mijn eigen praktijk nog meer jonge mantelzorgers te kunnen ondersteunen en ook in groep te kunnen verbinden. Daarin wil ik alle leeftijden door elkaar krijgen. Ik wil nog meer taboe rond rouw en mantelzorg doorbreken.
